توضیحات
تمبک(تنبک، دمبک، دندونک و ضَرب) یکی از سازهای کوبه‌ای ایرانی است. این ساز پوستی، از نظر سازشناسی جزء طبل‌های جام‌شکل محسوب میشود.
بدنهٔ تمبک را در گذشته از جنس چوب، سفال و گاهی هم فلز می‌ساختند، اما امروزه تنها از چوب در ساختن تمبک استفاده میشود. تمبک از بخش‌های زیر تشکیل شده‌است:
پوست
دهانهٔ بزرگ
تنه
پا
گلویی (نفیر)
دهانهٔ کوچک (کالیبر)
از حلقه در انگشت‌های وسطی دستان میتوان با زدن روی پوست دهانه بزرگ چسبیده به تنه و شیارهای روی تنه با کشیدن حلقه‌ها اصوات و شیرین کاری‌های متنوع و جالبی اجرا کرد.
پیشینه تمبک با نام‌های پهلوی دمبلک به پیش از اسلام می‌رسد و بنابر نظر دکتر معین دمبک صورت دگرگون‌شدهٔ همین نام است. به نظر برخی موسیقی‌دان‌های قدیمی ایران مانند فارابی زادگاه تمبک در مناطق غربی ایران است. [نیازمند منبع]
تمبک در چند دههٔ اخیر پیشرفت چشم‌گیری کرده و حتی به عنوان سازی مستقل برای تک‌نوازی مطرح شده‌است.
درباره وجه تسمیه
دربارهٔ وجه تسمیه این ساز، هنوز یک رای نهایی حاصل نشده‌است. بهمن رجبی معتقد است که نام این ساز در اصل تنبک بوده و تبدیل آن به تمبک به دلیل قلب حرف «ن» ساکن به «م»، قبل از حرف «ب» است؛ مثل اتفاقی که در تلفظ واژهٔ «شنبه» می‌افتد. (تنبک و نگرشی به ریتم از زوایای مختلف نوشته بهمن رجبی) اما گروهی دیگر اعتقاد دارند که صورت «تنبک» منشاء منطقی نداشته و به همین دلیل به اشتباه در میان مردم رواج یافته‌است. اما در نوازندگی این ساز از تکنیک‌هایی به نام‌های «تُم»، «بک»، «پلنگ» و «ریز» استفاده میشود؛ بنابراین چندان بعید نیست اگر نامگذاری «تمبک» بر اساس همین اسامی صورت گرفته باشد. از دیدگاه زبان‌شناسان واژه Tambourine که در زبان‌های اروپایی برای تمبک به کار می‌رود از واژهٔ تنبور پهلوی وام گرفته شده‌است.[نیازمند منبع]
اما داریوش صفوت معتقد است که نام تنبک به صداهای «تم» و «بک» اشاره دارد که اولی صدای بمی است که حاصل ضربه به مرکز پوست ساز است و دومی صدایی زیر ناشی از ضربه زدن به حاشیهٔ آن.
کلمهٔ تمبک
ویرایش
حسین دهلوی در مقدمهٔ کتاب آموزش تمبک در مورد انتخاب کلمهٔ «تمبک» نوشته است:
طنین هجای «تُم» بیش از هجاهای «دُم، دُن، تُن» و غیره (در اسامی دمبک، دنبک، تنبک …) بازگو کنندهٔ صدای حاصل از اجرا در ناحیهٔ مرکزی این ساز است و از طرفی چون برطبقِ یکی از قواعد تلفظ زبان فارسی، هرگاه حرف «ن» ساکن در کلمه، قبل از «ب» واقع شود، در تلفظ به «م» تبدیل می‌گردد، لذا نام این ساز آن‌طور که تلفظ میشود، «تمبک» اختیار و در این کتاب به‌کاربرده شده است.
روش ساخت تنبک در قدیم با استفاده از چند تکه چوب بود که بعضاً سازندگان این ساز قسمت کاسه ساز را جداگانه می‌ساختند و سپس گردن و نفیر تنبک را می‌ساختند و بعد از آن با به هم چسباندن این قطعات ، بدنه ساز تنبک به وجود می‌آمد. که در بیشتر مواقع این سازها پس از مدت چند سال تغییر شکل میدادند و در نوازندگی مشکلاتی پیش می‌آمد.
تا وقتی که استاد رحیم شیرانی به عنوان اولین سازنده تنبک یک تکه در ایران با بهره‌گیری از روشی جدید در خشک کردن چوب و تراش یک تکه چوب موفق به ایجاد انقلابی جدید در صنعت ساخت این ساز کهن شدند . تا جایی که امروزه و در سال ۱۴۰۱ سازهایی با عمر حدود پنجاه سال و بدون تغییر شکل و ایراد از این هنرمند توانمند به جا مانده است . و در واقع میتوان استاد رحیم شیرانی را یحیی تنبک ایران نامید . با آرزوی عمر با عزت و سلامتی و تندرستی برای استاد شیرانی عزیز و سایر سازگر‌های بزرگوار خطه‌ی هنر پرور ایران . لازم به ذکر است که تنبک‌های ساخت استاد رحیم شیرانی با نام و مهر اصفهان شیرانی در بازار ایران و جهان عرضه میشود .
گالری موسیقی چکاوک نمایندگی رسمی فروش تنبک های اصفهان شیرانی این افتخار را دارد که این ساز های با کیفیت را به قیمت کارگاه در اختیار مشتریان عزیز قرار دهد . مشتریان عزیز می‌توانند با مراجعه حضوری به گالری موسیقی چکاوک به آدرس اصفهان ، خانه اصفهان ، میدان ماه فرخی ، موسیقی چکاوک و یا با مراجعه به سایت فروشگاه به آدرس ( www.chakavaksaz.ir) نسبت به خرید این محصول با کیفیت اقدام کنند.
تنبک دو مهر اصفهان شیرانی چوب گردو ، زبان گنجشک ، چنار ، توت و نارون با ضمانت دو ساله چوب و ضمانت یک ساله پوست و ارائه ساز به شرط تایید استاد میتواند گزینه‌ی بسیار خوب برای هنرمندان و نوازندگان عزیز تنبک باشد .
هنوز رتبه دهی نشده است!